وجه تمایز سازه پیربکران با دیگر بناها
در این گفتار ابتدا به‌طور مختصر بقعه‌ی پیربکران معرفی و سپس توضیحاتی در مورد تزیینات آجر سفالی داده‌شده که به پنج بخش تقسیم و در مورد هر بخش توضیحاتی ارائه گردیده است. سپس هفت تکنیک مختلف کاشی‌کاری موردبررسی قرارگرفته که دراین‌بین به معرفی اولین نمونه‌های کاشی زیر لعابی پرداخته می‌شود.
از دیگر تزیینات معرفی‌شده تزیینات سنگی است مانند : کتیبه‌های حجاری‌شده، حجم‌های سنگی تراش یافته و نقوش تزیینی حجاری‌شده، با توجه به این نکته که شالوده‌ی اصلی بنا تا ابتدای طبقه‌ی سوم به‌طور عمده از لاشه‌سنگ غوطه‌ور در ملات بوده و ازاین‌رو آن را با سایر بناهای هم‌دوره‌ی خود متمایز ساخته است.
پیشینه بقعه پیربکران
بقعه پیر بکران متعلق به دوره‌ی ایلخانی است که در همان دوره در چند مرحله ساخته‌شده است. با وفات پیر در شب دهم ماه ربیع‌الاول سال ۷۰۳ هجری قمری۔ آن‌چنان‌که بر سنگ‌قبر وی حک گردیده و دفن او در محل تدریس، این مدرسه تبدیل به بقعه گردید.
در کتیبه‌های موجود در بنا در تاریخ ۷۰۳ و ۷۱۲ هجری قمری به چشم می‌خورد که در قسمت‌های مختلف با تکنیک های متفاوت اجراشده است.
تزیینات مورداستفاده در این بنا متنوع بوده و تقریباً شامل تمامی سطوح داخلی بنا و هم‌چنین بخش عظیمی از سطح خارجی بنا می‌شود که با تکنیک‌های مختلف و زیبایی خاصی اجراشده است، در این گفتار به بخشی از این تزیینات اشاره و نمونه‌هایی از آن معرفی می‌شود.
تزیینات آجری به کار رفته در ساختمان
آجر به‌موازات سنگ در ساخت بنا استفاده‌شده و حتی از ابتدای طبقه‌ی سوم جای آن را می‌گیرد. درعین‌حال اجر سفال به‌عنوان جزئی از مصالح تزیینی به‌کاررفته و در ترکیب با سایر مواد و مصالح بخش قابل‌توجهی از تزیینات را شکل داده است. در این میان نکته‌ی مهم، این است که آجر سفال به‌طور غالب در این‌گونه تزیینات نقش بستر، تکیه‌گاه با عنصر شکل‌دهنده‌ی ساختار را بازی می‌کند.
استفاده از آجر در کاربندی‌ها و مقرنس‌ها
آجر به‌عنوان مصالح اصلی ساخت مقرنس و تشکیل کاربندی در سردر ورودی رواق به کار گرفته‌شده و در این مورد گچ در کنار آجر سفال بخش‌های قالبی را به خود اختصاص داده است.
استفاده در آجرچینی تلفیقی با گچ‌بری موسوم به نقوش مهری یا توپی‌های ته آجری
تخریب کاشی‌های هشت و چلیپای ازاره در راهروی ورودی، موجب آشکار شدن بدنه‌ی آجری دیوار گشته است. فواصل زیاد و منظم بین آجر سفال ها حاکی از اجرای نقوشی دربند گچی آن‌ها درگذشته بوده که در دوره‌های تزیینی بعدی با ازارهای کاشی و اندود گچ به‌طور سراسر آن را پوشانده‌اند.
استفاده از آجر در کف
آجر به‌عنوان عنصر اصلی در پوشش کف، در بخش‌های مختلف بنا استفاده‌شده و شاید تنها جایی را که بتوان از این قاعده مستثنا دانست؛ کف اتاق چله خانه باشد آجرهای مورداستفاده از انواع متفاوتی برخوردارند، اما به‌طور عمده می‌توان در اندازه‌ی کلی برای آن‌ها در نظر گرفت. طرح مورداستفاده شامل خفته‌وراسته در راهروی ورودی و دیگر چیدمان‌های ساده است.
گره چینی آجری
جرز لبه‌ی ایوان اصلی در نمای غربی، تزیینات گره چینی آجری داشته که آثار آن مشخص است. این‌گونه تزیین فقط در این بخش از بنا وجود دارد و در جای دیگری از آن دیده نشده است
تلفیق آجر و کاشی به‌صورت گره بندی
پشت محراب اصلی بنا، در قسمت فوقانی، پنج طاق نمای ساده وجود دارد که دیواره‌ی آن‌ها با تلفیق ساده‌ای از آجر سفال و کاشی لعاب‌دار فیروزه‌ای مربع شکل تزیین‌شده است
کاشی‌کاری
کاشی‌کاری به لحاظ وسعت اجرا، تنوع طرح و شیوه‌های متفاوت ساخته و کاربرد پس از گچ‌بری‌ها در مقام دوم قرار می‌گیرد، دگرگونی و تغییر در سلایق تزیینی رایج اوایل قرن هشتم تأثیر شگرفی بر تزیینات کاشی‌کاری بقعه گذارده و ازاین‌رو ره‌گیری دوره‌های مختلف تزیینی، بدون توجه در تقدم و تأخر کاشی‌ها و انواع مختلف آن قابل‌قبول نخواهد بود
انواع متفاوتی از قبیل کاشی‌های لعاب پران، زرین‌فام با نقوش تزیینی، زرین‌فام با نقوش گیاهی، مشبک خشتی با ابعاد بزرگ، مشبک با طرح‌های هشت و چهار لنگه، اختر و چلیپاهای لاجورد و فیروزه‌ای و کاشی‌های زیر لعابی (لازم به ذکر است کاشی زیر لعابی در این دوره رایج نبوده و در این بنا نمونه‌های اولیه از این فن اجراشده است) هرکدام به‌نوعی با ماهیت کار کردی خود متناسب و از جایگاه قوام‌یافته‌ای برخوردار شده‌اند
